راهبردهای نوین ناتو در قبال ایران: با تاکید بر خلیج فارس

رویکرد امنیتی ناتو و گسترش حوزه جغرافیایی و عملیاتی این سازمان به رهبری آمریکا در قبال مسائل منطقه ای و بین المللی طی سال های اخیر بتدریج دچار تحولاتی شده که نمود و جهت گیری مشخص آن را می توان در تاریخی-ترین اجلاس سران ناتو که در 19 نوامبر 2010 در شهر لیسبون برگذار شد مشاهده کرد؛ که نقطه عطفی در مأموریت ها، فعالیت ها و عملیات و حتی ماهیت وجودی ناتو در قرن 21 بود. طبیعی است که برخی از موضوعات مطرح شده در سند جدید با ملاحظات امنیتی ج.ا.ایران مرتبط می باشد. گسترش ناتو به سمت شرق و جنوب در ابتدای قرن بیست و یکم از این جهت معنا می یابد که این پیمان در درجه نخست مایل است با روسیه به یک تعادل راهبردی دست یابد و سپس در خاورمیانه به ویژه در خلیج فارس امتیازات مهمی را از آن خود سازد. کشورهای عضو ناتو و به طور کلی ایالات متحده آمریکا در طول دهه 90 قرن گذشته با طرح ضرورت گسترش ناتو به شرق، تلاش کردند تا درون ساختار نظامی رقیب قدیمی خود یعنی بلوک شرق نفوذ نمایند؛ که می توان گفت دهه 90 برای ناتو دهه ی هویت یابی و رنسانس ناتو بود. این سیاست با ابزار تمایل نوبتی رهبران جمهوری آسیای مرکزی و قفقاز برای همکاری با ناتو زمینه های توفیق را بدست آورد. به این ترتیب این انتظار که ناتو پس از جنگ سرد رو به زوال رود و در نهایت مضمحل گردد نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه در 2 بُعد مأموریتی و جغرافیایی گسترش یافت. و نقش مهم خود را در معماری امنیتی اروپا و تنظیم روابط آتلانتیکی حفظ نماید و آن را تعمیق بخشید. در سال های اخیر هم سیاست ناتو بر مبنای حرکت تدریجی از اروپای شرقی به سوی دیگر مناطق جهان در حال چرخش بوده و این طور به نظر می رسد در آینده میان مدت هدف اصلی طراحان استراتژی های پیمان ناتو حضور هر چه بیشتر در خاورمیانه و منطقه نفت خیز خلیج فارس خواهد بود و می توان انتظار داشت در صورت بحران در این منطقه در آینده این سازمان خود را موظف به حضور مستقیم و کنترل و مدیریت بحران مذکور بداند. شکل گیری گسرش ناتو در منطقه خلیج فارس با حادثه یازدهم سپتامبر و متعاقب آن حمله به افغانستان و عراق آغاز گردید و در سال 2004 در قالب همکاری استانبول شکل رسمی تر به خود گرفته و برای نخستین بار نزدیکی ناتو به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تأکید شد؛ بحرین، قطر، کویت و امارات متحده عربی در سال 2005 به آن پیوستند و به این ترتیب از شش کشور عضو این شورا، تنها عربستان و عمان به این طرح نپیوستند. سازمان ناتو همکاری های مورد نظر خود را با این کشورها در چند محور تنظیم کرده است: همکاری برای مبارزه با تروریسم و مقابله با اشاعه سلاح های کشتار جمعی، انجام تبادلات اطلاعات محرمانه، روابط نظامی، قاچاق اسلحه، مشارکت در مانورهای نظامی و... . نکته قابل توجه در تحرکات اخیر ناتو گسترش دامنه فعالیت این همکاری هاست که می توان از رویکرد وارد ساختن کشورهای عربی بویژه قطر و امارات متحده عربی در تحولات افغانستان را نام برد.